Foruak: kutunkeria ote?

Donostin, 1849ko abuztuaren 14an

Gure mendeetako gai korapilatsuena foruak dira. Nik liberala naiz eta foruen kontra nago. Foruen istorioa kontatuko dizuet. Hasteko, foruak, Borboien pentsamolde zentralistaren eta liberalismoaren ideia bateratzailearen kontra daude. Borboiak, 1776. urtean foru baimena desegin zuten baina esan behar dut, Borboiak lehenago zergak eta pribilegio batzuk kendu zituzten. Geroago, Hirurteko Liberalean, aduanak kostaldera lekualdatu, orduan, foru-erakunde deuseztatu, zerga-salbuespenak eta militarrak amaitutzat eman zituzten. Baina 1823. urtean, Fernando VII.ak foruak berrezarri zituen eta Lehen Karlistaldian, Esparterok zin egin zuen foruak errespetatuko zituela eta hori lagundu zuen gatazkarekin bukatzen. Hala ere, 1841. urtean, Esparterok boterea bereganatu zuenean, foruak deuseztatu zituen. Baina 1844. urtean liberal moderatuek berriro berrezarri zituzten foruak. Eta bukatzeko 1876. urtean, karlismoak porrot egin eta gero, azken epaia eman zuten, uztailaren 21an, foruak behin betiko indargabetzen zituen lege bat sortu zuten. Hau gertatu zenean, nire poza ez zitzaidan sartzen nire barruan. Espero dut lege hori ez aldatzea, borroka egiteaz nekatuta nago.

Tomas Zumalakarregi Lehenengo gerra Karlistan