LANGILE MUGIMENDUAREN INGURUAN BASERRITAR KATOLIKO ETA NAZIONALISTAREN IKUSPUNTUTIK

Ni, Ricardo Balanzategui naiz. Euskal baserritar katolikoa eta nazionalista hain zuzen ere. Bizkaiko herrixka batean bizi naiz, Bilbotik gertu. Eta nire ikuspuntutik Langile mugimenduaren inguruan hitz egingo dut.

 XIX. mendearen azken herenean, Euskal Herriko ekonomia modernizatu egin zen. Gune konkretu batzuetan (Bizkaian lehenengo eta Gipuzkoan geroago) industrializazioa asko garatu zen eta enpresek lantegietarako behar zituzten langileak Euskaditik ez ezik, estatuko beste leku ezberdinetatik heldu ziren ere. Lan baldintza oso-oso gogorrak zituzten fabrika berrietan: 12,5 ordutik gorako lanorduak, gaixotasunak maiz sorrarazten zituen lan-giro arriskutsua, hainbat egoeratan suertatzen ziren zigorrak... Eta gainera, lantegi kanpoan ere, bizi-egoera latza zeramaten; izan ere, askotan barrakoi ilunetan bizi ziren, higiene oso txarreko baldintzetan. Soldata oso baxuak zituzten eta gehiengoak ez zuen duintasunez bizi ahal izateko nahikorik. Orain nire ikuspuntutik kontatuko dut. Domeka arrunt baten moduan, 7:30 jaiki eta gosaldu ostean, elizara joan nintzen. Meza zegoen. Beti bezala Pacorengana hurbildu nintzen eta ohartu zidan, industria garatuko dutela. Ez nion garrantzi handirik heman, berak esaten dituen gauzak oso fidagarriak ez zirelako. Meza bukatu ondoren, xurrumurru ez ohikoak entzun nituen, koadrila batengana hurbildu nintzen, eta Pacok esan zidan gauza berbera esan zidaten. Harrituta gelditu nintzen. Hurrengo egunean, Bilbora joan nintzen eta zelako urduritasuna zegoen giroan. Sabino Aranarekin gelditu nintzen honetaz hitz egiteko. Sabino, ideologo abertzalea, eta jeltzalea (PNV-ko kidea) zen. Ni, bere ideologia guztiak defenditzen nituen, berarekin ados egoten nintzelako. Esan zidan sozialismoak garrantzi handia hartu zuela Bilbon. Hauek izan ziren bere hitzak: “Sozialismoak oso giro egokia aurkitu du hedatzeko, Europako hainbat lekutan bezala, Euskal Herriko langileak haien bizi-baldintzataz kopetaraino daude eta sozialismoa haien artean oso azkar hedatu eta finkatu da.  Bihar hitzaldi bat emango dut gure plazan, etor zaitez. Honetaz oso serio hitz egin behar dugu.” Hurrengo egunean, Bilborantz habiatu nintzen, eta 12:30 ziren. Hitzaldia hasita zegoen jadanik. Iritsi nintzen eta hau esa zuen Sabino “ Industrializazioa hasi da eta horrekin batera immigrazioa ere. Hori suposatzen du immigranteak gure kultura lohitu eta kanpotik datozten ohitura berriekin Euskal Herriko tradizioak kutxatuko dituzte.” Bat-batean publikoan entzuten da “IMMIGRANTE GAIZTO HORIEK!!, DENA PIKUTARA ERAMATEN DUTE!!” Denak ados zeuden eta txaloka hasi ziren. “Abertzaletasunaren iturburua karlismoa da foruzale eta foru defendatzaile amorratuak izan ziren karlistak, luzaroan gainera” esan zuen beste batek. Hitzaldia bukatu zenean Sabinorengana joan nintzen. Fidel Sagarminagarekin hitzegiten hari zen, liberal foruzale bat. Bizkaitarra zen ni eta Sabino bezala. Euskalerria elkartearen sortzailea, eta Mateo Benigno Moraza arabarra. Hauteskunde garaia zen eta diskurtso horrengatik, Sabino Arana diputatu atera zen Bilbotik 1898ko hauteskundeetan. Sabino Arana izan zen euskal abertzaletasunaren gidari nagusia. Anaia Luisi esker, argi ikusi zuen Euskal Herriko arazoei bilatu behar zitzaien irtenbidea ez zuela karlismoak ez bilatuko ez aurkituko. 

Sabino idazlea zen ere eta 1901ean Euzkadi hiruhilabetekaria argitaratzen hasi zen. 1903an oso gaixorik irten zen espetxetik, bertan urte bete pasatu ondoren. Urte berean hil zen, Sukarrietan, 38 urte zituenean.